Kilka słów o słownikach cz.1

Wprowadzenie tego cyklu zapowiadałam na Facebooku. Ponieważ piszę pracę licencjacką o słownikach, chciałabym Wam przybliżyć niektóre z nich. Nie zamierzam pisać ich recenzji. Chcę tylko pokazać kilka interesujących sztuk, które mogą się Wam przydać.

Autorzy: Edward Polański, Aldona Skudrzykowa

Tytuł: Słownik pisowni łącznej i rozdzielnej

Wydawnictwo: PWN

Liczba stron: 280

Pisownia łączna i rozdzielna sprawia użytkownikom języka polskiego wielkie problemy. Wiele pierwotnie samodzielnych wyrazów zlało się w jedną całość. Kwestię pisowni przyimków rozstrzygano przez wiele lat. Ponieważ język cały czas się zmienia, dochodzą do niego nowe słowa, niektóre cząstki są kłopotliwe w zapisie. Nie tylko pisownia z „nie” jest problematyczna. Jak zapisujemy wyrazy z członkiem mini? Dlaczego niektóre wyrazy zapisujemy osobno a w innym znaczeniu są one pisane razem?

Odpowiedzi na te pytania możemy znaleźć w Słowniku pisowni łącznej i rozdzielnej. Po krótkim wstępie czeka na nas spis podstawowych zasad pisowni. Rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki czy przyimki opisano dość szczegółowo, dzieląc je na pisownię łączną, rozdzielną i z łącznikiem. Potem tak jak w zwykłym słowniku zajdziemy alfabetyczny spis wyrazów, które mogą sprawiać kłopoty podczas pisania tekstów. 

Całość jest bardzo przejrzysta, jasna i prosta. Nie ma tu zbędnych wyjaśnień, wszystko podano w przystępny sposób. Na dodatek słownik ma niewielki format, dzięki czemu bardzo łatwo z niego skorzystać. Warto mieć go pod ręką, by upewnić się, czy dobrze coś napisaliśmy. Nie jest to słownik, którego większość osób będzie używać na co dzień, ale na pewno warto uzupełnić domową biblioteczkę o tę pozycję.

Autorzy: Jerzy Podracki, Alina Gałązka

Tytuł: Słownik interpunkcyjny

Wydawnictwo: PWN

Liczba stron: 261

Interpunkcja jest kłopotliwa dla większości Polaków. O jej ważności nie trzeba jednak nikogo przekonywać. Przecinek może zmienić sens zdania, a jego brak może nieść poważne konsekwencje w znaczeniu danej wypowiedzi. Jednak interpunkcja to nie tylko przecinki – kropki, średniki, myślnik, znaki zapytania czy nawiasy są równie kłopotliwe.

Każdy znak omówiono bardzo szczegółowo na początku słownika. Ta część to ponad 90 stron treści, które są poparte licznymi przykładami. Niektóre z nich są preparowane, niektóre opatrzono informacją na temat autora. Każdy znak został podzielony ze względu na różne zastosowania. Krótki spis terminów gramatycznych pozwoli każdemu użytkownikowi języka na zorientowanie się w treści.

Po rozdziale teoretycznym następuje część słownikowa. Alfabetycznie ułożone hasła są opisane bardzo szczegółowo. Na marginesie umieszczono informację dotyczącą części mowy. Każdy wyraz ma krótką definicję. Dołączono do niej informację na temat tego, jaki znak interpunkcyjny stosujemy. Potem pojawiają się przykłady użycia.

Słownik jest niewielki, ale pełen informacji. Format kieszonkowy pozwala nosić go zawsze przy sobie. Może jedynie czcionka jest odrobinę za mała, co może być niewygodne podczas użytkowania. Całość jest jednak dopracowana w każdym szczególe i warto mieć ją podczas pisania. 

Muszę przyznać, że ten słownik jest niesamowicie przydatny. Pierwsza część jest kopalnią wiedzy na temat znaków interpunkcyjnych. Bogate przykłady i szczegółowe dane dotyczące ich zastosowania sprawiają, że z łatwością zrozumiemy, jak posługiwać się przecinkiem w powtórzeniach, a jak kropkować datę. Tak naprawdę nie wiem, czemu jest to akurat słownik, bo pierwsza część jest tak bogata, że spokojnie mogłaby być wydana jako samodzielne dzieło. Niemniej bardzo dobrze się to sprawdza podczas pracy z tekstem.

Autor: Maciej Grochowski

Tytuł: Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów

Wydawnictwo: PWN

Liczba stron: 240

Już w „Przedmowie” dostajemy informację, że słownik ten może budzić kontrowersję. Opiera się bowiem na słowach wulgarnych, uznawanych za przekleństwa. Autor nie miał jednak na celu rozpowszechnienia takiego typu słownictwa. Ma on pogłębiać świadomość językową i zapełniać lukę naukową – do tej pory nie było słownika, który opisywałby wulgaryzmu ze względu gramatycznego czy semantycznego.

W słownikach języka polskiego unika się umieszczania wulgaryzmów. Są one znikome, pojawiają się z odpowiednią adnotacją. W słowniku stworzonym przez Grochowskiego wyjaśniono czym jest przekleństwo, choć nie było to łatwe. Odróżnia się je też od wulgaryzmów czy wyzwisk. Autor postarał się, by słownik był jak najbardziej naukowy – obszerny wstęp pozwala językoznawcy na zrozumienie, jak słownik został skonstruowany. Typowe dla leksykografii pojęcia zostały tu uwzględnione i wyjaśnione. Dlatego jest to też słownik z prawdziwego zdarzenia.

Hasła ułożono alfabetycznie. Mają inną czcionkę niż definicja, są większe i nie da się ich przeoczyć. Każdą z definicji opatrzono przykładem użycia. Niektóre wyrazy posiadają wiele różnych definicji ze względu na różne użycia. Dodatkowo niektóre z haseł na pierwszy rzut oka nie wyglądają jak wulgaryzmy, ale po przeczytaniu wyjaśnienia wszystko nabiera innego sensu.

Warto zajrzeć też do aneksu – tu znajdziemy wiele synonimów, które podzielono na kategorię. Do słownika dołączono też bibliografię.

Słownik jest nieco większy niż dwa pozostałe. Nadal nie jest za duży, wygodnie się z niego korzysta i najbardziej z tych trzech przypomina tradycyjny słownik. Treści w nim zawarte są dość ciekawe, intrygujące i pozwalają na inne spojrzenie na język polski. Wiele osób z mojego otoczenia ma go w domu i świetnie się przy nim bawi, gdy odnajduje wyrazy, które pozornie nie są nacechowane wulgarnie, a potem okazuje się, że mają też zabarwienie negatywne odnośnie kogoś lub czegoś.